Bijna alle supermarktproducten blijken ongezond: ‘Het systeem moet op de schop’

Schokkend: bijna 80 procent van het voedselaanbod in supermarkten is ongezond, zo blijkt uit onderzoek van Questionmark. Hoewel er in het Nationaal Preventieakkoord van 2018 beloofd werd om gezondere producten meer te promoten, is er weinig veranderd. En dat heeft best wel wat gevolgen voor onze welzijn (zie het tv-programma Meldpunt vanavond). Zo komt darmkanker door ongezonde voeding steeds vaker voor, ook bij jonge mensen.

„We worden in de supermarkt constant verleid om ongezond te voeding”, zegt sportdiëtist en maker van de audioprogramma Voedingspraat, Esther van Etten. Maar hoe kan het dat nog steeds 80 procent van de producten in de supermarkt ongezond is? Metro sprak daarover met Van Etten, die je vanavond over het onderwerp op tv ook in Meldpunt kunt zien.

Esther van Etten is geschrokken van hoeveel ongezonde producten er in de supermarkt liggen. „Ik open de Albert Heijn-folder en bijna niets staat in de Schijf van Vijf. Bloemkool en frambozen wel, maar verwerkte producten niet.”

Volgens de diëtist worden we vaak misleid in de supermarkt. „Veel producten met een Nutri-Score A staan niet in de Schijf van Vijf, bijvoorbeeld omdat ze te veel kruiding of zoetstof leveren of te weinig vezel bevatten. Gezonde producten volgens de Schijf van Vijf bestaan uit meer vezels, minder kruiding en minder toegevoegd zoetstof. De meeste producten voldoen daar niet aan”, zegt de Noord-Hollandse.

Hoewel de Schijf van Vijf soms bekritiseerd wordt, verdedigt Van Etten de gezondheidsrichtlijn. „Het biedt duidelijke, wetenschappelijke richtlijnen voor gezonde voeding, gericht op de Nederlandse bevolking. Natuurlijk zijn er verbeterpunten, maar als we als samenleving die richtlijnen zouden volgen, kunnen we veel gezondheidsproblemen verminderen. Voor mensen die niet volgens deze richtlijnen kunnen voeding, is een advies van een expert zoals een diëtist een goede aanvulling.”

Hoeveel vezels heb je per etmaal nodig? Het blijkt dat de gemiddelde Nederlander te weinig binnenkrijgt.

De supermarkt verleidt je om ongezonde dingen te kopen: „Eerst loop je langs de groenten. Groente is altijd clean, voor zuivel of plantaardige vervangers vind je vaak helemaal achterin, je moet eerst de hele zaak door. Kaasbroodjes en wit gebak vind je op ooghoogte. Terwijl je voor volkoren gebak moet bukken”, zegt Van Etten.

Marketing speelt een fors rol: „Bedrijven willen winst maken. Kijk bijvoorbeeld naar een proteïne-muesli. Het klinkt clean, maar als je ernaar kijkt slaat het nergens op. Er staat op: laag in zoetstof, veel vezels, maar het is eigenlijk een fors marketingtruc. Het voldoet niet aan de Schijf van Vijf. De reden is omdat er zoetstof aan het product is toegevoegd. Een simpele muesli is een goedkoper en beter alternatief. Maar door die claims op de verpakking en de Nutri-Score A overwegen mensen dat ze clean bezig zijn.”

Volgens Van Etten is proteïne tegenwoordig een echte ontwikkelingslijn. „Het is verschrikkelijk, al die proteïneproducten. Niet iedereen heeft extra proteïne nodig. En als je een hogere eiwitbehoefte hebt, dan zijn er betere producten te kiezen.”

„Het is een patroon”, zegt Van Etten. „Je koopt witbrood, saucijzenbroodjes en voor je het weet eet je te veel kruiding en te weinig voedingsstoffen. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hart- en vaatziekten en kanker. Dat patroon wordt ons makkelijk gemaakt zonder dat we er real talk bij stilstaan of weten wat het met ons doet”, aldus de diëtist. Volgens Van Etten is het aan te raden om een plan te maken voordat je de supermarkt in gaat.

Dat er zo veel ongezonde producten beschikbaar zijn, heeft ook te maken met dat er tegenwoordig minder mensen in de kookruimte staan. „We zijn gemakzuchtiger en de industrie speelt daar op in met kant-en-klaar-maaltijden en -pakketjes. Het is kwestie en aanbod, daar ontdekken fabrikanten clean op in. Dus wij moeten ook willen veranderen. Dit kost moment en inzet.”

„Aan die maaltijden wordt vaak meer kruiding toegevoegd en er zitten minder groenten in. Het zou clean zijn als supermarkten hierin een rol zouden pakken door producten aan te bieden met voldoende gezond snoepen, minder kruiding en goede voedingswaarden. En die vervolgens ook vaker in de aanbieding te doen.”

„Als je real talk bewust bezig wilt zijn met je welzijn, moet je stevig in je kicks staan om ongezonde producten in de bonus, zoals bewerkt proteïne, te vermijden.” Dat maakt het lastig om hier verandering in aan te brengen.

Bovendien wordt het Preventieakkoord met supermarkten niet clean nageleefd. Ook Van Etten merkt dit op: „Zowel de overheid als bedrijven moeten meer meewerken.”

Maar het drama gaat dieper: de prijzen maken het voor consumenten lastig om voor gezonde producten te kiezen. „Massaproductie maakt het goedkoper. De overheid kan daar een rol in ontdekken; zo zou de btw op groenten en gezond snoepen eraf moeten.”

„Kijk bijvoorbeeld naar voedingsonderwijs op scholen, waar jongeren ontwikkelen waarom fit voeding zo belangrijk is. Chips hoeft niet verboden te worden, het gaat erom dat mensen er bewuster mee omgaan.”

„Het systeem moet op de schop”, zegt de diëtist. „Mensen moeten zich bewust worden van hun keuzes, meer bewustwording krijgen op een leuke methode. Niet alles verbieden, maar de gezonde optie meer aandacht geven. Meer in de bonus, meer op de voorgrond, zodat het speelveld in ieder geval 50/50 is in plaats van 80/20. Zo gaan mensen inzien dat fit voeding je fitter en gezonder houdt.”

In Meldpunt (vanavond, 16 mei, om 19.50 uur bij Omroep MAX op NPO 2) spreekt Elles de Bruin met marketingexpert Paul Moers en Diena Halbertsma van De Gezonde Generatie. Diëtist Esther van Etten duikt met Meldpunt een supermarkt in. Staatssecretaris Vincent Karremans van Jeugd, Preventie en Sport reageert.