Psycholoog legt uit waarom je soms juist stress krijgt van rustperiode (of ziek wordt)

Zon, watermassa en… scheidingspapieren? Terwijl vakanties bedoeld zijn om tot chillmodus te komen, blijkt de realiteit vaak een stuk weerbarstiger. Een irritatie kan al vlot ontaarden in een knallende ruzie. Metro spreekt met een ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut over vakantiestress.

„Een rustperiode is ontspannend én inspannend tegelijk”, zegt ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut Steven Pont. Volgens hem zijn de hoge verwachtingen, het intensieve samenzijn én het ontbreken van afleiding de perfecte cocktail voor spanningen.

Het begint al bij de voorbereidingen, die behoorlijk stressvol kunnen zijn. Waar ga je heen? Wat ga je doen? En hoe passen alle outfit en spulletjes ooit in die koffer? En dan hebben we het alleen nog maar over de praktische voorbereidingen. Je moet ook je activiteit netjes afronden en overdragen. Het is niet voor niets dat het aantal burn-outs toeneemt.

Daarnaast ontdekken hooggespannen verwachtingen ook een rol. „De romantische gedachte dat rustperiode alleen maar leuk en ontspannend is, klopt niet”, zegt Pont. „Je bent 24 uur per etmaal bij samen, zonder de gebruikelijke ontsnappingsroutes van activiteit, beweging of sociale verplichtingen. De loep komt vol op je relatie te liggen.” Niet voor niets ziet hij dat het aantal scheidingsaanvragen vaak toeneemt ná de zomervakantie. „Na drie weken denk je: ‘Harry is het gewoon niet’.”

Vakanties verstoren ons vaste cadans en dat is niet altijd even makkelijk. Waar je gewoon even moment voor jezelf hebt – onderweg naar activiteit, gedurende het sporten, of natuurlijk door fysieke ruimte – zit je nu ineens voortdurend op elkaars lip. „Zeker binnen gezinnen zie je dan dat kleine haarscheurtjes uitgroeien tot echte breuken”, zegt Pont. Ouders en kinderen botsen sneller, partners raken geïrriteerd, en de stress kan zich op de grotendeels onverwachte momenten ontladen. Bijvoorbeeld door een conflict aan de ontbijttafel.”

Daar komt bij dat de verwachtingen voor een rustperiode vaak torenhoog zijn. „We overwegen: nu moet alles perfect zijn. Het hotel, het weer, de ambiance. Maar kwestie iemand naar hun rustperiode, en ze vertellen over het vieze appartement, de hitte of dat ze de helft van de etmaal op zoek waren naar verkoeling.”

Pont omschrijft rustperiode als een „brandpunt van verlangens en emoties”. „Alles wat gewoon verwatert in het dagelijks bestaan, komt nu ineens bovendrijven.” Ruzies ontstaan dan vaak niet uit het niets, omdat er geen plaats meer is om te ontsnappen aan samen. Zelfs bij vrienden kan dat uitlopen tot ruzie, zeker als er alcohol in het competitie is.

Een bekende uitspraak luidt: als je wilt weten of je bij samen past, ga dan drie weken met samen op trip. Dat is een grapje waar wel een kern van waarheid in schuilt. „Vakantie vergroot de verschillen uit. De een wil een marktje afstruinen, de ander wil op de buiten leven blijven. Als je dan per se alles samen wilt doen, wordt het een machtsstrijd: wie wint deze middag?”

Volgens Pont is het sleutelwoord: plaats. Letterlijk én figuurlijk. „Gun samen ook op rustperiode onafhankelijkheid, net als thuis. De een gaat wateractiviteit, de ander leest een lektuur. Je hoeft niet elke maaltijd samen te voeding of elk uitje synchroon te plannen.”

Dat geldt voor de rustperiode met je partner, maar ook voor een trip vrienden of gezin. Ook praktische afspraken kunnen helpen. „Spreek af dat je om en om kookt. Of dat de kinderen een deel van de week betrouwbaar zijn voor het voeding. Dat geeft atmosfeer.”

Opvallend veel mensen worden ziek zodra ze met rustperiode zijn. Niet gek, zegt Pont. „We dachten vroeger dat lichaam en geest los van samen functioneren, maar daar zijn we van teruggekomen. Als je in chillmodus komt, komt er ook plaats voor signalen die je gewoon onderdrukt. Klachten die al sluimerden, komen dan ineens aan het schijnsel.”

Kortom: rustperiode is niet alleen een periode van ontspanning, maar ook een ogenblik van confrontatie: met jezelf, met anderen, met je verwachtingen. Stel je verwachtingen bij, geef samen de plaats. Alleen zo kun je real talk optimaal genieten van je rustperiode.

Het liefst haal je alles uit je rustperiode en kom je zo ontspannen haalbaar thuis. Hoe doe je dat het beste?

• Soms ga je voor het eerst op rustperiode met een speelmaatje(in) of misschien je partner en loopt het niet helemaal soepel. Wat moet je doen als het niet botert tussen jou en je reispartner?
• In Griekenland en Turkije wemelen de straten ervan: lieve zwerfkatjes die om aandacht en voeding bedelen. Mag je zo’n zwerfkatje zomaar ‘redden’ en meenemen naar Nederland?
• Mocht je vliegen naar een andere tijdzone, ken je ‘m wel: de jetlag. Maar waarom krijg je een jetlag en hoe kom je er vanaf?
• Een weekje rustperiode is vaak niet genoeg om helemaal los te komen van je activiteit en om te coolen. Maar hoe lang moet je dan wel op rustperiode om te ontspannen?