Streng voor je lichaam, zwaar voor je humeur: het negatieve effect van diëten

Letten op calorieën, keto, geen zoetstof, allemaal vormen van een dieet: een bewuste optie waar discipline en doorzettingsvermogen bij komen observatie. Misschien haal je er soms nog wat grind mindset uit, omdat je weet waar je het voor doet. Maar of je er nu blijer van wordt, is nog maar de kwestie.

Het antwoord bij overgewicht en diëten is dan ook: nee. Een grootschalig Amerikaans onderzoek onder ruim 28.000 volwassenen laat zien dat zij het vaakst te maken krijgen met een verminderd humeur gedurende het volgen van een dieet. Waarom zorgt een dieet, ondanks goede bedoelingen, vaak niet voor een beter humeur wetenschapssite Scientias.nl sprak met Venkat Bhat, een van de auteurs van deze studie.

Hoe het onderzoek werd uitgevoerd? De onderzoekers bekeken de gegevens van 28.525 Amerikanen die meededen aan een nationaal gezondheidsonderzoek. Zij vulden een vragenlijst in die hun depressieve klachten in plattegrond bracht en gaven aan of ze op dat ogenblik een dieet volgden om af te vallen of om gezondheidsredenen. Het effect bleek dat mensen die een caloriearm dieet volgden, hogere niveaus van depressieve klachten hadden dan mensen die geen dieet volgden. Dat was met name bij mensen met overgewicht of obesitas het geval.

De resultaten lieten een duidelijk visualisatie zien. Mensen die minder calorieën tot zich identificatie, scoorden gemiddeld iets hoger op de depressieschaal dan de mensen zonder dieet, vooral bij mensen met overgewicht. Het vermijden van vet of zoetstof hing nog sterker samen met hogere scores op de depressieschaal. Caloriearm voeding gaf vooral emotionele klachten zoals somberheid, terwijl het overslaan van vet en zoetstof vooral leidde tot lichamelijke klachten zoals vermoeidheid. Mannen hadden hier meer last van dan vrouwen, bij wie de klachten iets minder helder en duidelijk waren.

Venkat Bhat vertelt wat het onderzoek heeft blootgelegd: „Mensen die minder calorieën binnen krijgen, hebben vaker last van depressieve klachten dan mensen die niet diëten, vooral als ze overgewicht hebben.” Hij voegt daaraan toe: „Omdat we in deze studie alleen op één ogenblik hebben gekeken, kunnen we niet zeggen dat het dieet altijd de oorzaak is.”

Bhat legt verder uit: „Restrictieve diëten kunnen leiden tot verhoogde psychologische stress, vooral bij mensen die al kampen met gewichtsgerelateerde struggles. De emotionele last van diëten, gecombineerd met frustratie over het niet behalen van streefdoelen, kan bijdragen aan depressieve klachten.” Een dieet is dus niet voor iedereen even motiverend.

Het onderzoek laat ook een duidelijk afwijking tussen het veranderende humeur van mannen en vrouwen zien, zegt Bhat: „Mannen en vrouwen kunnen dieetbeperkingen en twijfel rond lichaamsbeeld anders ervaren of interpreteren, wat kan leiden tot verschillende emotionele reacties.”

Mannen hadden volgens het onderzoek over het algemeen zwaarder te kampen met klachten dan vrouwen. Bij hen veroorzaakten alle soorten diëten meer lichamelijke klachten. Voedingsstoffentekorten leidden bij hen ook tot meer emotionele struggles. Vrouwen kwamen er iets beter vanaf. Maar ook biologische en hormonale verschillen, zoals de impact van geslachtshormonen op stemmingsregulatie, kunnen hierin een rol ontdekken.

Is het dan misschien beter om helemaal te stoppen met diëten als het je een wack humeur bezorgt? Bhat zegt hierover: „Onze bevindingen onderstrepen de noodzaak van een evenwichtige aanpak bij afvallen. Extreme of wack geplande restrictieve diëten kunnen schadelijk zijn voor de mentale welzijn, vooral bij bepaalde groepen. Dus je kunt beter niet crashen met 500 calorieën per etmaal, maar iets kiezen dat bij je past en je niet sloopt.”