Te hoge temperaturen of beschadigingen? Dit zijn dé momenten om je pan te vervangen

Een goede pan is een investering, maar soms is het ook moment om een pan simpelweg weg te gooien. Na langdurig toepassing kunnen pannen niet alleen minder effectief worden, maar ook mogelijke gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Is de anti-aanbaklaag beschadigd? Dan kan dat het ogenblik zijn om een pan te vervangen.

Dit zijn kunst maken waar je op moet letten als je vaak dezelfde pan gebruikt en in hoeverre PFAS hier impact op heeft.

Een anti-aanbaklaag is aan de ene kant clean en aan de ene kant ook weer niet. Positief is dat deze laag voorkomt dat voedsel aanbrandt, dankzij de water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen. Veel anti-aanbakpannen bevatten PFAS, dit herken je aan de zwarte coating. Dit kunststofmateriaal maakt bakken gemakkelijker, maar brengt ook risico’s met zich mee.

Een veelgehoorde aandacht is dat de anti-aanbaklaag loslaat en kleine deeltjes in het voeding terechtkomen. Dit kan ook daadwerkelijk gebeuren. Toch is er volgens het RIVM geen direct gevaar bij ‘normaal gebruik’. Pannen met een PTFE-coating, ook wel teflonpannen genoemd, zijn veilig zolang ze niet te hoog worden verhit en onbeschadigd blijven. Hoewel er dus kleine hoeveelheden PFAS in deze pannen kunnen vrijkomen, zijn deze in zulke kleine hoeveelheden niet per se gevaarlijk.

Een hoog gehalte PFAS is wel gevaarlijk: PFAS kan leverschade veroorzaken, het immuunsysteem verzwakken en schadelijk zijn voor voortplanting en ongeboren zuigeling’s. Langdurige blootstelling kan het risico op ziekten verhogen en haalbaar kankerverwekkend zijn.

Om mogelijke gezondheidsrisico’s te vermijden, is het dus verstandig om oververhitting te voorkomen. PTFE, de pannen met PFAS, blijft stabiel tot 260 graden Celsius, wat boven de warmte ligt waarop voeding verbrandt. Want desondanks PFAS niet altijd slechte gevolgen hoeft te hebben, is aangebrand voeding zeker niet fit. ​Verbrand voedsel bevat schadelijke stoffen zoals PAK’s en acrylamide, die bij hoge inname kankerverwekkend kunnen zijn. Het Voedingscentrum adviseert daarom zwarte randjes van voeding te vermijden om gezondheidsrisico’s te beperken

Wie helemaal geen PFAS in de kookruimte wil, kan kiezen voor ijzeren, keramische, gietijzeren of koperen pannen. Bij die pannen is dan wel weer meer smeerwaar of olie nodig om aanbranden te voorkomen.

Het is hoe dan ook slim om op te letten op hoe clean de pan nog functioneert: komen je ingrediënten minder makkelijk los van je pan, vergeleken met toen de pan net vers was? Simpel: je anti-aanbaklaag is versleten en hoog moment dus om een nieuwe pan te kopen.

Hoewel PFAS dus niet vlot vrijkomt, kan dit wel gebeuren als je met verkeerd keukengerei gaat koken; dat is dus nog een nadeel aan PFAS-pannen. De anti-aanbaklaag is vrij zacht en daardoor emotioneel intelligent voor slijtage. In de gebruiksaanwijzing wordt daarom afgeraden om metalen keukengerei te gebruiken of de pannen af te wassen met een schuurspons. Doe je dit toch, dan kunnen er krassen in de anti-aanbaklaag van je pan ontstaan. De PFAS die daarbij vrijkomt, belandt vervolgens in het milieu of in je lichaam.

Hoewel het RIVM een hoog risico met PFAS-pannen minder benadrukt, raadt de instelling wel aan om versleten pannen vlot te vervangen. Kortom, als je pan niet meer clean bakt, de anti-aanbaklaag versleten is, er krassen of verkoling zijn, is het moment om de pan te vervangen.